Minister van Gezond Leven (Volksgezondheid, Welzijn & Sport)

Mijn ambitie

Ik wil me inzetten voor een innovatief preventiebeleid dat zal leiden tot een betere gezondheid van de gehele samenleving, met een gezonder gewicht, minder sociaaleconomische gezondheidsverschillen en meer welzijn. Voor een dergelijk beleid is een visie nodig die verder rijkt dan een kabinetsperiode van 4 jaar. Dit is een zaak van lange adem en kan niet slagen zonder de inzet en offers uit alle domeinen en sectoren. Nobelprijswinnaar James Heckman heeft jaren geleden al aangetoond dat investeringen in gezondheid bij jonge kinderen op de lange termijn de samenleving in zijn geheel het meeste rendement oplevert. De coronacrisis heeft laten zien dat de overheid wel degelijk durft te handelen als er acuut gevaar dreigt voor onze gezondheid. Maar er komt nog een andere crisis op ons af, die in omvang een veel groter probleem is dan het coronavirus. De tijd dringt, nu moet ook eindelijk eens vol worden ingezet om de sluipmoordenaar leefstijl, die al jaren op de loer ligt, aan te pakken.

De uitdaging

Het Nederlandse zorgstelsel is gericht op ziekte, niet op gezondheid. In 2019 ging ruim 100 miljard euro naar de gezondheidszorg, waarvan slechts 2,4 procent naar preventie (CBS 2019). Dat moet veranderen. Afgelopen jaren is het aantal mensen met een chronische ziekte, zoals diabetes en hart- en vaatziekten, flink toegenomen, waardoor de zorgkosten oplopen. Tegelijkertijd blijft het aantal mensen met overgewicht stijgen en worden de gezondheidsverschillen tussen hoger en lager opgeleiden alleen maar groter. Van de chronische ziekten is ongeveer een derde toe te schrijven aan slechte leefgewoonten, zoals roken, overgewicht en weinig beweging, en onderliggend ook aan een lage sociaaleconomische status (SES). We staan op dit moment dus voor twee grote uitdagingen op het gebied van gezondheid: ervoor zorgen dat de zorgkosten niet de pan uit rijzen en het terugdringen van de gezondheidsverschillen tussen mensen met een lage en een hoge SES. De urgentie is groot om Nederland gezonder te maken en daarvoor moeten we meer inzetten op preventie.

De aanpak

Hoe moeten we dat doen? Een effectief preventiebeleid bestaat niet uit willekeurige en onsamenhangende maatregelen. We moeten breed inzetten op meerdere vlakken. Ons zorgstelsel is zo ingericht dat ziekte loont, dat kan zo niet langer. Het is de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat de gezonde keuze de makkelijkste en de goedkoopste is, dat vraagt om maatregelen. Maar de sterke lobby’s van bedrijven en angst voor onvoldoende draagvlak in de samenleving weerhouden de overheid hiervan. Om het preventiebeleid te laten slagen zal er een effectieve strategie moeten worden bedacht met behulp van wetenschap en onderwijs, om mensen ook daadwerkelijk die gezonde keuze te laten maken. Daarvoor is niet alleen kennisverwerving over effectieve interventies onmisbaar, maar ook de economische en maatschappelijke waarde van preventie. Naast kennis, zijn vooral ook nieuwe vormen van praktijkgericht onderzoek en domein overstijgende samenwerkingen nodig om de complexe vragen op het gebied van preventie te kunnen beantwoorden. Nieuwe technieken zoals big data analysis die kunnen worden toegepast in e-Health of gedragsbeïnvloeding (nudging), maar ook fieldlabs in verschillende reële leefomgevingen zijn essentieel voor het vinden van oplossingen op maat. Een toepassing voor kinderen met overgewicht in een stad is immers niet per definitie ook geschikt voor mensen met een lage SES in een achterstandswijk. Preventie levert ons als samenleving op de lange termijn de meeste winst op. Daarom is het zo belangrijk dat we hierin investeren.